چالش‌های انتقال نسلی در کمین کسب‌وکارهای کوچک و متوسط ایرانی است

رئیس کمیسیون توسعه پایدار اتاق ایران می‌گوید: اغلب کسب‌وکارهای کوچک و متوسط ایران در دهه ۶۰ و به‌صورت خانوادگی شکل گرفته‌اند و به تدریج در حال مواجهه با چالش‌های انتقال نسلی هستند.

فرشید شکرخدایی در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران در توضیح کسب‌وکارهای خانوادگی می‌گوید: مهم‌ترین ویژگی این نوع کسب‌وکارها این است که مالکان آن از یک یا چند خانواده تشکیل شده‌اند. ممکن است در ابتدای راه‌اندازی، صد درصد مالکیت در متعلق به یک نفر باشد؛ اما وقتی این کسب‌وکار به نسل بعدی منتقل می‌شود مالکان آن خواهرها و برادرها و دیگر اقوام خواهند بود و بنابراین چندین خانواده مرتبط با آن خواهند بود.

او می‌افزاید: طبق آمار جسته و گریخته در کشور حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد کسب‌وکارها در ایران خانوادگی هستند. کسب‌وکارهای بزرگ مثل صنایع فولاد و پتروشیمی‌ها در ایران عموماً توسط دولت پایه‌گذاری شده‌اند. اما اغلب کسب‌وکارهای متوسط و کوچک از نوع خانوادگی هستند. اما در دنیا به‌عکس، خیلی از کسب‌وکارهای بزرگ و برندهای معروف دنیا از نوع کسب‌وکارهای خانوادگی هستند چراکه دولت برای ایجاد این کسب‌وکارها سرمایه‌گذاری نکرده و با سرمایه‌ شخصی ایجاد شده‌اند.

شکرخدایی با بیان اینکه چالش حکمرانی و تفکیک مالکیت و مدیریت از یکدیگر چالش اصلی این نوع کسب‌وکارهاست توضیح می‌دهد: کسب‌وکارهای خانوادگی معمولاً توسط یک شخص در مقیاس کوچک ایجاد می‌شوند اما به‌مرورزمان با پیچیده شدن کسب‌وکار به دلیل تنوع محصول، بازار و … روش اداره آنها باید تغییر کند.

او ادامه می‌دهد: انتقال نسلی در کسب‌وکارهای خانوادگی یکی دیگر از معضلات مهم این نوع از کسب‌وکارهاست. در ایران کسب‌وکارهای با عمر ۲۰۰ یا ۳۰۰ ساله یا نداریم و یا خیلی اندک هستند. بعد از انقلاب هم بسیاری از کسب‌وکارها آسیب دیدند؛ بسیاری از آنها یا از کشور رفتند و یا اموالشان مصادره شد. اما به به‌هرحال دهه ۶۰ و ۷۰ در ایران کسب‌وکارهایی شکل گرفته، رشد کرده و به بلوغ رسیده‌اند و حالا امروز با چالش انتقال این کسب‌وکارها به نسل بعدی مواجه هستیم.

شکرخدایی بیان می‌کند: نسل بعدی بسیاری از این کسب‌وکارها خارج از کشور هستند و در ایران حضور ندارند که فعالیت اقتصادی پدرانشان را ادامه دهند. از طرفی هم موضوع بورس ایران و نحوه ورود این کسب‌وکارها به بورس برای آنها چالش‌های جدی ایجاد کرده است. لذا به نظر می‌رسد احتیاج داریم این چالش‌ها و معضلات را شناسایی و برای آنها تدبیر کنیم.

رئیس کمیسیون توسعه پایدار اتاق ایران در پایان می‌گوید: مهم‌ترین چالش این کسب‌وکارها تفکیک مدیریت از مالکیت، موضوع حاکمیت سازمانی و اینکه اصول حاکمیت سازمانی مثل تفکیک مجمع از هیات مدیره و هیات مدیره از مدیرعامل و مدیرعامل از مدیریت و معاونین بنگاه‌ها رعایت شود. در کسب‌وکارهای خانوادگی همه این‌ها بر هم منطبق هستند. به‌اضافه اینکه چالش انتقال تجربه و مهارت بین نسل اول و دوم و سوم که چگونه این کسب‌وکار را تحویل بگیرند و ادامه بدهند هم از چالش‌های اصلی این کسب‌وکارهاست. چراکه اگر در نسل اول دو خانواده یک کسب‌وکار را ایجاد کرده باشند و هرکدام سه فرزند داشته باشند در نسل دوم این کسب‌وکار ۶ سهام‌دار خواهد داشت و در نسل بعدی بازهم تعداد سهام‌داران بیشتر خواهد شد. نحوه ادامه کار و توافق میان این افراد قطعاً از نسل اول پیچیده‌تر خواهد بود.