رکود بزرگ در صنایع کوچک

بنگاه‌های کوچک ستون فقرات بخش صنعت ایران محسوب می‌شوند و سهم قابل‌توجهی از اشتغال کشور را به خود اختصاص داده‌اند. با این حال، واحدهای کوچک امکانات کمتری برای مقابله با ناترازی و تامین سرمایه مورد نیاز برای تولید در اختیار دارند. بسیاری از این بنگاه‌ها مجبور شده‌اند تنها با نیمی از ظرفیت تولید فعالیت کنند. تحلیلگران بر این باورند که ادامه وضعیت موجود، موجی از بیکاری را در شهرک‌های صنعتی ایجاد می‌کند.

فرشید شکرخدایی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در خصوص وضعیت صنایع کوچک کشور در شهرک‌های صنعتی به «دنیای اقتصاد» گفت: در سال‌های اخیر، اقتصاد ایران با بحران‌های متعددی در بخش صنعتی روبه‌رو بوده که منجر به تعطیلی یا کاهش فعالیت بسیاری از واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ شده است.

10 هزار واحد تولیدی، متاثر از رکود

بر اساس آمارهای موجود، حدود ۱۶ تا ۲۰ درصد از واحدهای صنعتی در شهرک‌های صنعتی کشور غیرفعال یا تعطیل شده‌اند. این وضعیت در ۳۱ استان کشور گسترش یافته و بیش از ۱۰ هزار واحد صنعتی را تحت تاثیر قرار داده است. واحدهایی که اغلب با کاهش ظرفیت تولید یا تعطیلی موقت مواجه هستند. بخش‌های صنایع غذایی، کشاورزی، فولاد، نورد و تولیدی‌های کوچک مانند کارگاه‌های فلزی و شیمیایی بیشترین آسیب را دیده‌اند. برای مثال، کمبود مواد اولیه باعث شده بسیاری از واحدهای تولیدی در بخش غذایی به مرز تعطیلی برسند، در حالی‌ که صنایع نساجی، خودروسازی، قطعات و مواد غذایی نیز با چالش‌های جدی دست و پنجه نرم می‌کنند.

وی افزود: عوامل اصلی این تعطیلی‌ها چندجانبه و عمدتا ساختاری هستند. کمبود نقدینگی به عنوان عامل اصلی، بیش از نیمی از موارد را تشکیل می‌دهد و واحدهای صنعتی را از تامین سرمایه در گردش محروم کرده است. این مساله نتیجه تورم بالا، تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های بانکی است. همچنین، کمبود مواد اولیه که حدود ۲۹ درصد تعطیلی‌ها را به خود اختصاص داده، به دلیل دشواری واردات و نوسانات قیمت‌ها رخ داده است. فرسودگی تجهیزات و ضعف تکنولوژی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند و حدود ۱۷درصد واحدها را به دلیل عدم امکان سرمایه‌گذاری جدید، از چرخه تولید خارج کرده است.

کوچ سرمایه

شکرخدایی با بیان اینکه سیاست‌های موجود در این بحران تاثیرگذار بوده‌اند، اضافه کرد: تلاش‌های دولت برای جلوگیری از تعطیلی‌ها ادامه دارد، اما سیاست‌های وارداتی نامتوازن، مالیات‌های ناعادلانه و عدم سرمایه‌گذاری کافی، بحران را تشدید کرده‌اند. قطعی‌های مکرر برق و گاز، که روزانه خسارت‌های هنگفتی به بار می‌آورد، صنایع را فلج کرده و به پدیده‌ای به نام «صنعتی‌زدایی» دامن زده است. سیاستگذاران نیز با تمرکز بر مسائل خارجی، از مشکلات داخلی غفلت کرده که این امر به تشدید رکود منجر شده است.

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران با تاکید بر اینکه، سیاست‌های ارزی بانک مرکزی نقش پررنگی در این بین داشته است، گفت: نوسانات شدید ارزی، مانند جهش نرخ دلار، بازار مواد اولیه را بی‌ثبات کرده و واردات را گران‌تر کرده است. سیاست‌های محدودکننده ارزی، مانند تخصیص ارز رانتی، به جای حمایت از تولید، باعث افزایش مشکلات شده و واحدهای کوچک را نابود کرده است. این رویکردها مستقیما به افزایش هزینه‌ها و کمبود منجر شده و بسیاری از تولیدکنندگان را به تعدیل نیرو یا تعطیلی مجبور کرده است.

شکرخدایی افزود: با ادامه روند فعلی، چشم‌انداز خوش‌بینانه‌ای پیش روی صنایع نیست. اگر مشکلات انرژی، ارزی و نقدینگی حل نشود، تعطیلی‌ها تا سال آینده ادامه خواهد یافت و ممکن است به رکود شدیدتر، بیکاری گسترده و کوچ سرمایه‌ها منجر شود. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که بدون اصلاحات اساسی، صنایع کوچک و متوسط که بخش عمده اقتصاد را تشکیل می‌دهند، تا مرز نابودی پیش روند.

در شهرک‌های صنعتی کشور، بسیاری از واحدها فرسوده هستند، تولید به صورت پاره‌وقت انجام می‌شود و کسب‌وکارها به سمت واردات یا خدمات غیر تولیدی گرایش پیدا کرده‌اند. با این حال، برخی صنایع دانش‌بنیان یا صادراتی ممکن است دوام بیاورند، اما به طور کلی صنعت در آستانه خاموشی کامل قرار دارد. برای عبور از این بحران، نیاز به سیاستگذاری‌های هوشمندانه و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند بیش از پیش احساس می‌شود.